Początki Kamiennej Góry giną w mrokach dziejów. Łączy się je z panowaniem księcia śląskiego Henryka I Brodatego, ale pierwsze pisemne informacje dotyczące osady pochodzą z czasów panowania jego wnuków- Bolesława II Rogatki i Konrada, którzy w 1249 roku zezwolili krzeszowskim benedyktynom na lokację targu na prawie niemieckim: „Landishute villam forensem iure Teutonico locandam”. Jako miasto Kamienna Góra (civitatis Landishute) wzmiankowana jest pod rokiem 1292, kiedy książę świdnicki Bolko I Surowy wystawił dokument donacyjny dla cystersów z Krzeszowa. Murami miejskimi ośrodek opasany został przed rokiem 1338.
Walki pod Kamienną Górą, wzmiankowane wyżej, miały charakter lokalny, ale wpisywały się w szerszy krajobraz XIV-wiecznej Europy, sięgający samych jej szczytów. Wzrastająca potęga, włączających się do walki o cesarską koronę, królów czeskich z dynastii Luksemburgów powodowała rosnący opór ich przeciwników. Doszło do zbliżenia cesarza Ludwika Wittelsbacha, Kazimierza III Wielkiego, Ludwika węgierskiego i Bolka II świdnickiego, które zaowocowało sojuszem zawartym 1 stycznia 1345 roku.
Lokalny charakter konfliktu kamiennogórskiego dotyczył natomiast pretensji władców czeskich do zwierzchnictwa na książętami śląskimi. Od schyłku XIII wieku trwał proces hołdowania księstw śląskich przez królów Czech zapoczątkowany w roku 1289 przez Wacława II z dynastii Przemyślidów. W roku 1345 niezależne pozostawały już tylko księstwo świdnickie Bolka II Małego oraz jaworskie, w którym panował jego stryj Henryk I. Po rychłej śmierci Henryka I (6 III lub 15 V 1346 roku) Bolko II połączył oba władztwa w swoich rękach. Nie dość, że Bolko II zachowywał niezależność, to jeszcze był wiernym sojusznikiem króla polskiego Kazimierza Wielkiego. Jan Długosz pisał o nim, że był „(…) stałym i niezachwianym w wierności do Polski, bo kiedy wszyscy inni książęta śląscy poodrywali się od Królestwa Polskiego i przyjęli jarzmo czeskie, on sam pozostawał tylko wiernym królowi polskiemu i królestwu (…)”. Ten sam Długosz w swoich rocznikach wspominał, że Jan Luksemburski różnymi sposobami próbował odciągnąć Bolka II od sojuszu z Kazimierzem Wielkim, ale za każdym razem bezskutecznie.
Wydaje się zatem, że to właśnie sojusz antyluksemburski oraz niezależność Bolka II były głównymi przyczynami agresji Jana Luksemburskiego na księstwo świdnickie wiosną 1345 roku. Raczej między bajki można włożyć informację Benesza z Weitmile, który za główną przyczynę ataku króla czeskiego uważał inne wydarzenie. Wg kronikarza Bolko II miał pochwycić jakiegoś rycerza, który był wasalem Jana Luksemburskiego, a następnie osadzić go w wieży i zagłodzić („A.D. MCCCXLIV Bolko, dux Swidnycensis, captivaverat quendam militem, vasallum regis Boemie, et positum ad turrim fame more fecit”).
Pozostawiając jednak te rozważania na boku skupmy się na tym, że w kwietniu 1345 roku silna armia króla Czech wkroczyła do księstwa świdnickiego i obległa jego stolicę. Długosz podaje, że „(…) widząc, że jego [króla czeskiego]wysiłki idą na marne (…) zwinąwszy oblężenie, wycofał się. Zajął Landeshut, a umieściwszy tam załogę wrócił do Czech (…)”.
Pod tajemniczą nazwą Landeshut kryje się Kamienna Góra. Wg opisu Długosza zdobycie Kamiennej Góry nie stanowiło dla armii czeskiej większego problemu. Benesz z Weitmile również pisał, że miasto poddało się bez walki. Czy rzeczywiście tak było? Wydaje się, że nie do końca. Do oblężenia musiało dojść, wszak Kamienna Góra posiadała mury przed 1338 rokiem, a łatwość zdobycia miasta wiąże się z zupełnie inną sprawą. Armia króla Czech zastosowała nieznany dotąd na Śląsku sposób zdobywania umocnień. Do upadku Kamiennej Góry mieli się przyczynić górnicy ze Złotego Stoku, którzy wykonali podkop pod mury miejskie i podłożyli w nim ogień, który rozgrzał zaprawę spajającą kamienie, powodując jej zniszczenie i zawalenie fragmentu fortyfikacji. Przez wykonany wyłom do miasta wdarło się czeskie wojsko. Na rolę górników złotostockich wskazuje dokument Jana Luksemburskiego z września 1345 roku, na mocy którego mieszkańcy miasta otrzymali spore udogodnienia podatkowe.
Zajęcie Kamiennej Góry przez Jana Luksemburskiego nie zakończyło walk o miasto. Dla Bolka II ośrodek ten miał strategiczne znaczenie militarne, a dodatkowo leżał na szlaku prowadzącym od Bramy Lubawskiej przez Bolków i Świny do Legnicy. Mimo obowiązującego pokoju polsko-czeskiego książę świdnicko-jaworski (od 1346 roku) zdecydował się odbić Kamienną Górę z rąk czeskich w styczniu 1348 roku. Zamiar się powiódł, a i tym razem do zdobycia miasta potrzebny był fortel. Za podkop z roku 1345 Bolko II odwzajemnił się Karolowi Luksemburskiemu (następca zabitego w bitwie pod Crecy Jana Luksemburskiego) pomysłem rodem z poezji Homera. Widząc bowiem słabość swoich sił, a jednocześnie znając braki aprowizacyjne (w zimie trudno wszak o paszę dla koni) czeskiej załogi stacjonującej w Kamiennej Górze, Bolko II nie zdecydował się na szturm miasta. Książę nakazał wyładować wozy sianem, w którym ukryli się jego ludzie, a następnie podprowadzono je, w formie karawany kupieckiej, na widok z kamiennogórskich murów. Czeska załoga zarekwirowała je i wprowadziła do miasta. Wówczas z siana wyskoczyli rycerze piastowskiego księcia i, wykorzystując zaskoczenie Czechów, umożliwili wtargnięcie do Kamiennej Góry większym siłom Bolka II. Miasto zostało odzyskane.
Ten etap walk zakończył pokój namysłowski z 22 listopada 1348 roku. Dla księcia świdnicko-jaworskiego nie był on korzystny, bowiem król Polski Kazimierz Wielki, w zasadzie definitywnie, zrezygnował z pretensji do Śląska. Postawiony w takiej sytuacji Bolko II doszedł do porozumienia z królem Czech Karolem IV i w roku 1353 wydał za niego swoją bratanicę Annę świdnicką. 3 lipca tego roku Bolko wydał akt sukcesyjny w myśl, którego jego władztwo miała otrzymać Anna oraz jej potomstwo ze związku z Karolem IV, w przypadku, gdyby książę świdnicko-jaworski zmarł (co nastąpiło dopiero 28 lipca 1368 roku) bez męskiego potomka. Prawa do władania księstwem uzyskała również małżonka księcia- Agnieszka Habsburg- która miała panować w księstwie dożywotnio. Ostatecznie, po wielu latach zabiegów dyplomatycznych i militarnych, w związku z szybką śmiercią (1362 rok) dwudziestotrzyletniej Anny, księstwo świdnicko-jaworskie, wraz z Kamienną Górą, znalazło się w rękach Luksemburgów w roku 1392, kiedy zmarła wdowa po Bolku II Małym- Agnieszka.
Literatura:
Eysymontt R., Kod genetyczny miasta, Wrocław 2009.
Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, Kraków 2007.
Łaborewicz I., Kamiennogórskie epizody wojenne z lat 1345 i 1348, Jelenia Góra 1990.
Piastowie. Leksykon biograficzny [red.] Szczur S., Ożóg K., Kraków 1999.
Primke R., Szczerapa M., Wojenne sekrety Dolnego Śląska, Kraków 2006.
Spórna M., Wierzbicki P., Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003.
Źródła:
Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, Księga IX (1300-1370), Warszawa 2009.
Internet:
http://adava.info/dkg/bolkoII.html;
http://www.bibliotekacyfrowa.pl; http://www.dokumentyslaska.pl
http://147.231.53.91/src/index.php?s=v&cat=11- Kronika Benesza z Weitmile- Centrum Medievistickych Studii;
http://www.poczet.com;
https://polska-org.pl.
Marcin Fakowski (marcinos_82)
